Benign Prostat Hiperplazisi (BPH) tedavisinde fitoterapötik ajanlar 1990 yılından beri klinik pratikte kullanılmaktadır. Bu bitkisel ilaç preparatları kökler, tohumlar, polen, kabuk veya meyvelerden yapılır. En yaygın olarak kullanılan bitkiler Cucurbita pepo (kabak çekirdeği), Hypoxis rooperi (Güney Afrika yıldız otu), Pygeum africanum (Afrika erik ağacının kabuğu), Secale cereale (çavdar poleni), Serenoa repens (syn. Sabal serrulata; saw palmetto) ) ve Urtica dioica (ısırgan otu), Radix Urticare (Bazoton) , Calluna vulgaris (Süpürge otu) ve Ganoderma Lucidum, Pinus picea (Çam çiçeği ladini)’dır. Curcumin ve Boerhaavia diffusa henüz araştırma aşamasındadır.
Bu bitkilerin içerdikleri bileşikler arasında fitosteroller, ß-sitosterol, yağ asitleri , likopen , selenyum, soy izoflavonlar ve lektinler bulunur [1]. İn vitro koşullarda bu bileşikler anti-inflamatuar, anti-androjenik ve östrojenik etkilere sahip olabilir. Fıtoterapötikler ayrıca seks hormon bağlayıcı globulini azaltır, BPH patofizyolojisinde rol alan bir çok enzimi (aromataz, lipoksijenaz, prostatik hücrelerin büyüme faktörleri, 5 alfa-redüktaz) ve bazı reseptörleri (alfa-adrenoseptörler, muskarinik kolinoseptörler, dihidropiridin reseptörleri ve vanilloid reseptörler) inhibe eder [1-3]. Ancak bu etkiler henüz in vivo olarak doğrulanmamıştır ve bitki ekstrelerinin kesin mekanizmaları açık değildir.
Genel olarak hiçbir fitoterapötik ajanın, prostat büyüklüğünü azalttığı gösterilememiştir ve hiçbir çalışmada bu ajanların, mesane çıkım tıkanıklığını veya hastalık progresyonunu azalttığı kanıtlanmamıştır. Yapılan meta-analizler Pygeum africanum veya Secale cereale ile tedavi edilen erkeklerin plaseboya kıyasla semptomlarda daha fazla iyileşme rapor ettiklerini bildirmiştir [4-6]. Son zamanlarda yapılan tamsulosin ile bitki ekstreleri kombinasyonu kısa dönem çalışmaları umut verici sonuçlar ile yayınlanmıştır [7,8]. Fitoterapi esnasında izlenen yan etkiler genellikle hafif veya plaseboyla karşılaştırılabilir düzeydedir. En sık bildirilen gastrointestinal şikayetlerdir. “Hypoxis rooperi” ile yapılan formülasyonlarda, hastaların %0.5’inde erektil disfonksiyon bildirilmiştir. Bu minör ve seyrek yan etkiler dışında uzun süreli kullanımlarda dahi önemli bir yan etki bildirilmemiştir.
Günümüzde ABD ve Batı Avrupa ülkelerinde alt üriner sistem semptomlarının tedavisinde ya da önlenmesine yönelik fitoterapötik ürünler oldukça yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu yoğun talep dikkate alındığında, günümüzde fitoterapötik ajanların popülasyonda önemli bir tedavi alternatifi isteği haline geldiği şeklinde de algılanabilir. Ancak kanıta dayalı verilerdeki heterojen sonuçları dikkate alan sağlık otoriteleri halen daha BPH tedavisi için tek başına fitoterapi konusunda herhangi bir spesifik tavsiyede bulunamamaktadır. Bu veriler elde edilene dek, günümüzde uzun dönemli kullanım şekli olarak, alfa bloker ve 5-alfa redüktaz ile kombinasyonları pratik uygulamada daha sıklıkla önerilmektedir.
Referanslar
1. Madersbacher, S., et al. Plant extracts: sense or nonsense? Curr Opin Urol, 2008. 18: 16.
2. Buck, A.C. Is there a scientific basis for the therapeutic effects of serenoa repens in benign prostatic hyperplasia? Mechanisms of action. J Urol, 2004. 172: 1792.
3.Levin, R.M., et al. A scientific basis for the therapeutic effects of Pygeum africanum and Serenoa repens. Urol Res, 2000. 28: 201.
4.Tacklind, J., et al. Serenoa repens for benign prostatic hyperplasia. Cochrane Database Syst Rev, 2012. 12: Cd001423.
5.Wilt, T., et al. Pygeum africanum for benign prostatic hyperplasia. Cochrane Database Syst Rev, 2002: Cd001044.
6.Wilt, T., et al. Cernilton for benign prostatic hyperplasia. Cochrane Database Syst Rev, 2000: Cd001042.
7.Morgia, G., et al. Serenoa repens, lycopene and selenium versus tamsulosin for the treatment of LUTS/BPH. An Italian multicenter double-blinded randomized study between single or combination therapy (PROCOMB trial). Prostate, 2014. 74: 1471.
8.Ryu, Y.W., et al. Comparison of tamsulosin plus serenoa repens with tamsulosin in the treatment of benign prostatic hyperplasia in Korean men: 1-year randomized open label study. Urol Int, 2015. 94: 187.
